به منظور بررسی ویژگی های اگرواکولوژیک کلپوره، جهت اهلی سازی آن در نظامهای زراعی، ابتدا مطالعه ای در رویشگاه طبیعی در پارک ملی تندوره واقع در استان خراسان شمالی، جهت بررسی ویژگیهای بیولوژیکی آن انجام گرفت که با نمونه برداری های لازم، ویژگیهایی از قبیل تراکم، ارتفاع، زیست توده و قطر تاج آن مشخص شد. همچنین، در دو آزمایش جداگانه، خصوصیات زراعی آن در دو سال زراعی 1385-1384 و 1386-1385 در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد مطالعه شد. تیمارهای مورد بررسی در آزمایش اول شامل تاریخ های مختلف کشت مستقیم بذر در سه تراکم (13، 17 و 25 بوته در مترمربع) و در آزمایش دوم شامل دو تاریخ انتقال نشا (25 مهر و 15 اردیبهشت) و سه تراکم (13، 17 و 25 بوته در متر مربع) کاشت بود. این آزمایشات به صورت طرح فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار به اجرا در آمد. در هر دو آزمایش، فاصله بین ردیف 20 سانتیمتر بود و تیمار تراکم از طریق تغییر فواصل روی ردیف (20،30 و 40 سانتیمتر) اعمال گردید. همچنین در آزمایش دیگری در سال زراعی 1386-1385، اثر سطوح مختلف کود دامی (10، 20 و 30 تن در هکتار) و فواصل آبیاری (14، 21 و 28 روز) بر ویژگی های گیاهی کلپوره،  به صورت مجزا بررسی شد. نتایج مشاهدات صحرایی نشان داد که این گیاه بیشتر در ارتفاع 1000 تا 1100 متری در خاکهایی با بافت لومی و فقیر رشد می کند. متوسط تراکم گیاه 4 بوته در واحد سطح با ارتفاع 17 سانتیمتر،  قطر تاج 15 سانتیمتر  و وزن خشک اندام هوایی 11 گرم در مترمربع بود. نتایج آزمایش های مزرعه ای نشان داد که تکثیر از طریق بذر ناموفق است و نشاهای پاییزه از جنبه های مختلف از جمله وزن خشک اندامهای هوایی بهتر از نشاهای بهاره بودند و ویژگیهای زراعی گیاه در سال دوم به مراتب بهتر از سال اول بود. علاوه برآن، رشد گیاه در شرایط زراعی از نظر اندازه گیاه و وزن خشک اندام هوایی بهتر از رویشگاه طبیعی، ولی درصد اسانس آن در سال زراعی اول به مراتب کمتر از رویشگاه طبیعی بود (50 درصد). سطوح مختلف کود دامی و فواصل آبیاری اثر معنی داری بر ویژگی های زراعی کلپوره نداشت.

کلپوره (TEUCRIUM POLIUM L. subsp. POLIUM) متعلق به خانواده نعناعیان و بیشتر در نواحی بایر و سنگلاخی و ماسه زارهای نواحی مختلف اروپا، مدیترانه، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا ازجمله ایران می روید. خواص درمانی مختلفی همچون ضد درد، ضد تب، آنتی اکسیدانی و کاهش دهنده فشار خون برای آن در نظر گرفته می شود که این خواص درمانی به دلیل وجود ترکیب های شیمیایی متعدد در اسانس حاصل از آن است. برداشت گیاه در مراحل مختلف فنولوژی تأثیر زیادی بر میزان ترکیب های اسانس این گونه دارد. در این تحقیق تغییرات کمّی و کیفی اسانس کلپوره در طول فصل رویش در منطقه چشمه انجیر استان فارس و در سه مرحله فنولوژی (اوج رویشی، اول گلدهی و اوج گلدهی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال 1397 مورد بررسی قرار گرفت. اسانس ها توسط دستگاه های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که عمده ترکیب های تشکیل دهنده اسانس در مرحله اوج رویشی، کاریوفیلن اکسید (12. 1%)، آلفا-پینن (11. 8%)، جرماکرن D (9. 1%)، میرسن (8. 5%)، لیمونن (7. 2%)، بتا-پینن (6. 7%)، بی سیکلوجرماکرن (6. 6%)، ترانس-کاریوفیلن (4. 6%) و آلفا-بیسابولول اکسید-بی (3. 4%) با بازده اسانس 0. 9%، در مرحله اول گلدهی، جرماکرن D (26. 6%)، بی سیکلوجرماکرن (18. 3%)، ترانس-بتا-اوسیمن (8. 9%)، میرسن (7. 8%)، اسپاتولنول (6. 0%)، لیمونن (5. 3%)، آلفا-پینن (3. 6%) و بتا-پینن (2. 6%) با بازده اسانس 0. 3%، و در مرحله اوج گلدهی، آلفا-پینن (25. 8%)، میرسن (12. 5%)، جرماکرن D (11. 8%)، بتا-پینن (11. 7%)، لیمونن (8. 5%)، اسپاتولنول (4. 6%) و بی سیکلوجرماکرن (7. 2%) با بازده اسانس 0. 2% بودند.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

در بین عوامل بازدارنده محیطی بر رشد و عملکرد گیاهان، خشکی مهم ترین عامل کاهش تولید به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می رود. در این بین گیاه داروئی کلپوره (. (TEUCRIUM POLIUM Lیکی از مهم ترین گیاهان داروئی از خانواده نعناعیان است که در این مناطق دیده می شود. لذا به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه داروئی کلپوره، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده منابع طبیعی یزد اجرا شد. سطوح مختلف کمبود آب شامل شرایط 100 درصد ظرفیت زراعی (شاهد)، 75 درصد ظرفیت زراعی (تنش ملایم)، 50 درصد ظرفیت زراعی (تنش متوسط) و 25 درصد ظرفیت زراعی (تنش شدید) بود. نتایج نشان داد که بیشترین مجموع ارتفاع انشعابات در بوته با (48/100 سانتی متر)، وزن تر و خشک اندام هوایی با (7/5 و 3/2 گرم) و غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم در اندام هوایی به میزان (58/3، 45/0 و 7/2 درصد) مربوط به تیمار 75 درصد ظرفیت زراعی بود این در حالی بود که با افزایش بیشتر سطح تنش، غلظت کاروتنوئید، کلروفیل a، b و کل افزایش یافت به طوری که بیشترین میزان آن در سطح تیمار خشکی 50 درصد ظرفیت زارعی به ترتیب برابر با 3/7، 5/21، 2 /6 و 6/27میلی گرم بر گرم مشاهده شد در حالی که با تشدید کمبود آب (تیمار 25 درصد ظرفیت زراعی) غلظت این رنگریزه ها کاهش نشان داد. لذا در مجموع می توان بیان نمود که این حالت نشان از توان تطابق نسبی گیاه کلپوره با شرایط کمبود آب دارد. لذا به منظور استقرار بهتر این گیاه در مراتع بهتر است که یا با ریشه دار کردن قلمه های این گیاه در شرایط گلخانه و یا کشت بذور به مدت یک سال در گلخانه، نهال ها به مرتع انتقال داده شوند.

اندامهای هوایی گیاه TEUCRIUM POLIUM اوایل تیرماه از باغ گیاه شناسی جمع آوری گردیده و پس از خشک شدن در دمای محیط به روش تقطیر با بخار آب اسانس گیری شد. اسانس به صورت یک لایه روغنی زرد روشن با بازده 0.4% به دست آمد. ترکیبهای موجود در اسانس با دستگاه گاز کروماتوگرافی متصل شده با طیف جرمی (GC/MS) مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع 25 ترکیب شناسایی شد. از میان ترکیبهای شناسایی شده، ترکیبهای (29.6%) β-caryophyllene, (%15.9) β-pinene و (11.0%) farnesene عمده ترین ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس بودند.

سابقه و هدف: گیاه .L TEUCRIUM POLIUM متعلق به جنس TEUCRIUM و تیره نعناعیان بوده که دارای اثرات درمانی ارزشمندی می باشد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی اثر برخی عوامل اکولوژیکی بر اسانس گیاه فوق در رویشگاه های مختلف بوده است.مواد و روش ها: برای انجام این پژوهش، از 9 رویشگاه واقع در استان مازندران که بترتیب از G1-G9 کدگذاری شده و سه طبقه ارتفاعی را به خود اختصاص داده بودند، سر شاخه های گلدار گیاه مذکور، جمع آوری، خشک و اسانس گیری گردید. سپس اسانس های حاصله، با استفاده از دستگاه های GC و GC/MS آنالیز شدند. روش آماری به کار گرفته شده، تحلیل واریانس دو عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار با استفاده از نرم افزار آماری SPSS بوده است.یافته ها: همبستگی بین ارتفاع، دما و رطوبت با آلفا- پینن، بتا- پینن، لیمونن، آلفا-کوپاان و بازده اسانس معنی دار بود. همچنین همبستگی معنی داری بین بارندگی با سابینن مشاهده شد. از بین اجزاء خاک، صرفا همبستگی معنی داری بین هدایت الکتریکی خاک با آلفا- پینن، لیمونن و ای- بتا- فارنزن و همچنین یک همبستگی معنی دار بین سدیم و نیز منیزیم محلول در خاک با لیمونن دیده شد.نتیجه گیری: پایین ترین طبقه ارتفاعی در قیاس با سایر طبقات، مناسب ترین رویشگاه از نظر کیفیت اسانس بوده است.